Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 22 (238) z dnia 20.11.2008
Odsetki w transakcjach handlowych
Czy możemy zrezygnować z naliczania na dzień bilansowy odsetek od należności? Czy będzie to zgodne z przepisami ustawy o rachunkowości?
Należności i udzielone pożyczki wycenia się - nie rzadziej niż na dzień bilansowy - w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności.
Wynika to z art. 28 ust. 1 pkt 7 ustawy o rachunkowości i oznacza, że w bilansie należy wykazać kwotę należności (nieuznaną przez jednostkę za umorzoną, przedawnioną lub nieściągalną), której zapłaty przez kontrahenta, według stanu na dzień bilansowy, jednostka oczekuje. Kwota wymaganej zapłaty obejmuje wartość pierwotnie ustalonej należności pomniejszoną o kwotę już spłaconą i powiększoną o naliczone przez jednostkę kary umowne, zasądzone koszty sądowe oraz o należne odsetki za zwłokę w zapłacie (umowne lub ustawowe).
Z ustawy o rachunkowości nie wynika bezwzględny obowiązek naliczania odsetek. Jednostka sama podejmuje decyzję o naliczaniu odsetek. Jeżeli np. główny odbiorca jednostki ma chwilowe kłopoty z regulowaniem należności, to aby nie stracić kontrahenta jednostka może zrezygnować z ich naliczania.
Jeżeli jednostka (wierzyciel) rezygnuje z naliczania odsetek, to w bilansie wykazuje samą należność. |
Ustawodawca nie może narzucać jednostce obowiązku naliczania odsetek, gdyż byłoby to niezgodne z uprawnieniami jednostki wynikającymi z odrębnych ustaw. Zgodnie bowiem z art. 481 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.), jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądaćodsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W przypadku transakcji handlowych (tj. umów między przedsiębiorcami, których przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, zawartych w związku z wykonywaną przez nich działalnością gospodarczą), jeżeli dłużnik, w terminie określonym w umowie albo wezwaniu do zapłaty nie dokona zapłaty na rzecz wierzyciela, który spełnił określone w umowie świadczenie niepieniężne, wierzycielowi przysługują, bez odrębnego wezwania, odsetki w wysokości odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (aktualnie - 15% kwoty zaległości w stosunku rocznym), chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Wynika to z art. 7 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. nr 139, poz. 1323 ze zm.).
Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych - w odniesieniu do sytuacji, gdy strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni (tzw. kredyt kupiecki) - stanowi ponadto (w art. 5), że wierzyciel może żądać odsetek ustawowych (aktualnie - 11,5% w stosunku rocznym) za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego, o którym mowa wyżej, uważa się dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku.
Reasumując: W odniesieniu do sytuacji, gdy strony (przedsiębiorcy) ustaliły termin zapłaty dłuższy niż 30 dni (kredyt kupiecki), wierzyciel może zrezygnować z żądania odsetek - z przepisów nie wynika bowiem obowiązek ich naliczania. Naszym zdaniem (gdyż nie jest to jasno sprecyzowane) wierzyciel może również zrezygnować z odsetek za opóźnienie w zapłacie. Odsetki za zwłokę co prawda przysługują wierzycielowi, czyli należą się mu z mocy prawa, ale wierzyciel nie musi z tego prawa skorzystać. |
W sytuacji gdy jednostka (wierzyciel) nie rezygnuje z góry z przysługujących jej od kontrahentów odsetek, zasadne jest naliczenie odsetek i uwzględnienie ich w piśmie służącym uzgodnieniu sald. Służy to między innymi zdyscyplinowaniu kontrahentów.
Przypominamy, iż odsetki przysługujące wierzycielowi w wysokości odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych naliczane są według wzoru:
= On = Opz |
|
gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:
Kz- kwotę zaległości,
L- liczbę dni zwłoki,
O- stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
365- liczbę dni w roku,
On- kwotę odsetek,
Opz - kwotę odsetek po zaokrągleniu.
Szczegółowe zasady naliczania odsetek od zaległości podatkowych określone są w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. nr 165, poz. 1373).
Według podanego wyżej wzoru naliczane są również odsetki przysługujące wierzycielowi w wysokości odsetek ustawowych.
Uwaga: Wysokości odsetek i kalkulatory odsetkowe można znaleźć na naszej stronie internetowej: www.gofin.pl.
W jaki sposób powinno nastąpić obciążenie kontrahenta odsetkami za zwłokę w zapłacie należności, aby dokument ten mógł stanowić podstawę zapisów w księgach rachunkowych?
Obciążenie kontrahenta (dłużnika) odsetkami za zwłokę w zapłacie należności może nastąpić poprzez wystawienie noty księgowej obciążeniowej (noty odsetkowej), zawierającej dane wymagane dla dowodów księgowych w art. 21 ustawy o rachunkowości. Kontrahentowi (obciążanemu) przekazywana jest nota księgowa w oryginale. |
Przykład noty odsetkowej (noty księgowej obciążeniowej):
NOTA ODSETKOWA nr 10/2008 oryginał/kopia Na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. nr 139, poz. 1323 ze zm.), wzywamy Państwa do uregulowania, tytułem odsetek za opóźnienia w zapłacie, kwoty: 602,65 zł (słownie: sześćset dwa złote 65/100), zgodnie z podanym niżej obliczeniem: Wymienioną sumę prosimy przekazać na nasz rachunek bankowy nr: 10 2536 1234 0000 5678 9101 1123 w ciągu 7 dni od daty otrzymania niniejszego wezwania.
|
Elementy, jakie powinna zawierać nota odsetkowa (nota księgowa obciążeniowa):
-
informację o konieczności uregulowania określonej kwoty odsetek,
-
wyszczególnienie dokumentów, które były podstawą do naliczenia odsetek,
-
termin zapłaty naliczonych odsetek,
-
numer rachunku bankowego, na który dłużnik powinien wnieść swoje zobowiązanie,
-
nazwy i adresy wierzyciela i dłużnika,
-
datę obciążenia dłużnika odsetkami, a gdy nota została sporządzona pod inną datą także datę sporządzenia noty,
-
pozostałe dane wymagane dla dowodów księgowych, określone w art. 21 ustawy o rachunkowości.
Na dzień bilansowy zobowiązania należy wyceniać w kwocie wymagającej zapłaty. Czy to znaczy, że na dzień bilansowy do kwoty zobowiązań z tytułu dostaw i usług powinny być doliczone odsetki zwłoki za nieterminowe regulowanie tych zobowiązań?
Zobowiązania należy - stosownie do art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości - na dzień bilansowy wycenić w kwocie wymagającej zapłaty.
Kwota wymagająca zapłaty jest to kwota, która powinna zgodnie z przepisami lub umową zostać - według stanu na dzień bilansowy - zapłacona kontrahentowi. Wartość ta obejmuje pierwotną kwotę zobowiązania pomniejszoną o dotychczas dokonane wpłaty, powiększoną o należne wierzycielowi kary umowne, zasądzone na rzecz wierzyciela koszty sądowe oraz należne wierzycielowi odsetki.
Podkreślić należy, iż generalnie zobowiązania wykazuje się w bilansie zawsze z odsetkami należnymi wierzycielowi (w tym z tytułu zwłoki w zapłacie). Wyjątek stanowi sytuacja, gdy jednostka (dłużnik) otrzymała na piśmie rezygnację wierzyciela z należnych mu odsetek. W takim przypadku w bilansie może zostać wykazana sama kwota zobowiązania.
Jak ujmuje się w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie należności i zobowiązań z tytułu dostaw i usług?
Wycenianie na dzień bilansowy należności w kwocie wymaganej zapłaty, a zobowiązań - w kwocie wymagającej zapłaty (stosownie do postanowień art. 28 ust. 1 pkt 7 i 8 ustawy o rachunkowości), oznacza kwotę należności i zobowiązań wraz z należnymi odsetkami.
Zasada memoriału (art. 6 ustawy o rachunkowości) zobowiązuje bowiem jednostkę do ujmowania w księgach rachunkowych wszystkich osiągniętych, przypadających na jej rzecz przychodów i obciążających ją kosztów związanych z tymi przychodami dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Naliczone kontrahentom odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie należności z tytułu dostaw i usług (także naliczone na dzień bilansowy przy wycenie należności) zarachowuje się w księgach rachunkowych - zgodnie z art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości - do przychodów finansowych, zapisem:
- Wn konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami", |
Naliczone przez kontrahentów odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązań z tytułu dostaw i usług (także należne kontrahentom zgodnie z zawartą z nimi umową, w wielkości ustalonej na dzień bilansowy przy wycenie zobowiązań) zarachowuje się w ciężar kosztów finansowych, zapisem:
- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe", |
Jeżeli należne wierzycielowi odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie dotyczą zobowiązań związanych z zakupem lub budową środków trwałych, traktuje się je jako koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i księguje - uwzględniając art. 28 ust. 8 pkt 2 ustawy o rachunkowości - zapisem:
- Wn konta 08 "Środki trwałe w budowie", |
W sprawozdaniu finansowym odsetki od należności i zobowiązań z tytułu dostaw i usług:
1) w bilansie- wykazuje się odpowiednio:
a) odsetki od należności - w aktywach bilansu, łącznie z należnością, której dotyczą - jako należności krótkoterminowe z tytułu dostaw i usług w pozycji B.II.1 lit. a) lub B.II.2 lit. a), z podziałem na należności o okresie spłaty do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy,
b) odsetki od zobowiązań - w pasywach bilansu, łącznie z zobowiązaniem, którego dotyczą - jako zobowiązania krótkoterminowe z tytułu dostaw i usług w pozycji B.III.1 lit. a) lub B.III.2 lit. d), z podziałem na zobowiązania o okresie wymagalności do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy,
2) w rachunku zysków i strat sumę odsetek wykazuje się odpowiednio:
a) w pozycji przychodów finansowych: J.II (wariant kalkulacyjny) lub G.II (wariant porównawczy) - w tym należy wyszczególnić odsetki od jednostek powiązanych,
b) w pozycji kosztów finansowych: K.I (wariant kalkulacyjny) lub H.I (wariant porównawczy) - w tym należy wyszczególnić odsetki od jednostek powiązanych.
Uwaga: Odsetki zarachowane na zwiększenie lub zmniejszenie konta 08 "Środki trwałe w budowie" wykazuje się w aktywach bilansu w pozycji A.II.2 "Środki trwałe w budowie" wraz z wartością poniesionych nakładów.
Obciążyliśmy kontrahenta odsetkami za niedokonanie zapłaty należności. Zgodnie z zawartą ugodą, odsetki te umorzymy pod warunkiem, że kontrahent dokonana zapłaty należności głównej w terminie do końca 2008 roku. Jak udokumentować i zaksięgować rezygnację z dochodzenia naliczonych odsetek?
Umorzenie odsetek za zwłokę może zostać udokumentowana notą księgową uznaniową. Poniżej prezentujemy przykład takiej noty:
NOTA KSIĘGOWA nr 30/2008 z dnia 31 grudnia 2008 r. oryginał/kopia
|
Uwaga: Wzór noty księgowej można znaleźć na naszej stronie internetowej: www.gofin.pl.
Jeżeli nota zostanie wystawiona w terminie umożliwiającym ujęcie jej w księgach rachunkowych 2008 roku, to umorzenie powinno nastąpić pod datą 31 grudnia 2008 roku.
W ewidencji księgowej umorzenie odsetek można ująć następująco:
1) w księgach wierzyciela: |
- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe", |
2) w księgach dłużnika: |
- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami", |
www.KalkulatoryPodatkowe.pl - Kalkulatory odsetek:
Jeśli nie znalazłeś informacji, której szukasz, wejdź do serwisu | ||
www.PoradyPodatkowe.pl » |
Serwis Głównego Księgowego
Gazeta Podatkowa
Terminarz
GOFIN PODPOWIADA
Kompleksowe opracowania tematyczne
DRUKI
Darmowe druki aktywne
WSKAŹNIKI
Bieżące wskaźniki wraz z archiwum
PRZEPISY PRAWNE
Ustawy, rozporządzenia - teksty ujednolicone
FORUM
Forum aktywnych księgowych
|