Pomniejszanie podstawy obliczania nowej emerytury

W zależności od daty urodzenia oraz spełnienia wymaganych warunków ubezpieczeni nabywają prawo do emerytury obliczonej na tzw. starych lub nowych zasadach. Urodzeni po 31 grudnia 1948 r., co do zasady, nabywają uprawnienia do emerytury przyznawanej na nowych zasadach. Jej wysokość uzależniona została od wartości zgromadzonych składek. Ponadto na wysokość zreformowanego powszechnego świadczenia przyznawanego poczynając od dnia 1 stycznia 2013 r. wpływ ma również pobranie przed tą datą wcześniejszej emerytury.

Obliczanie nowej emerytury

Wyliczając nową emeryturę należy przede wszystkim ustalić tzw. podstawę obliczenia, którą stanowi:

kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz
zwaloryzowany kapitał początkowy.

Tak ustaloną kwotę podstawy obliczenia emerytury dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, właściwe dla danego ubezpieczonego. Przy czym tzw. dana statystyczna - średnie dalsze trwanie życia - ustalana jest wspólnie dla kobiet i mężczyzn oraz wyrażana w miesiącach w tablicach trwania życia, ogłaszanych corocznie przez Prezesa GUS w formie komunikatu. Stanowią one podstawę do obliczenia emerytur ustalanych na wnioski zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Wynika to z art. 25-26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440), zwanej ustawą emerytalną.

Pomniejszanie podstawy obliczenia

W myśl art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wszystko za sprawą zmian wprowadzonych z dniem 1 stycznia 2013 r. ustawą o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 637).

Jak wskazano wcześniej podstawę obliczenia stanowi m.in. kwota składek odnotowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego (odpowiednio zwaloryzowanych) do końca miesiąca poprzedzającego rozpoczęcie wypłaty świadczenia powszechnego. Z tego też powodu pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury będzie miało miejsce, gdy wcześniejsza emerytura była pobrana w okresie, z którego ustalana jest podstawa obliczenia. Dla zastosowania tej normy prawnej nie ma znaczenia długość pobierania wcześniejszej emerytury. Ustawodawca wskazał, iż podstawa obliczenia ulega pomniejszeniu o sumę kwot pobranych. Ubezpieczeni, którzy pobierali wcześniejsze emerytury przez dłuższy okres, tracą więcej. Ich podstawa obliczenia pomniejszana jest o zdecydowanie większą kwotę niż ubezpieczonych, którzy pobrali np. emeryturę wcześniejszą za jeden miesiąc.

Która emerytura pomniejsza?

Warto wskazać, iż omawiana regulacja dotyczy ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej oraz art. 88 Karty Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.). Chodzi więc o emeryturę częściową, wcześniejszą emeryturę pracowniczą, kolejową, górniczą oraz z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepis ma zastosowanie do wniosków o emeryturę powszechną złożonych poczynając od dnia 1 stycznia 2013 r., bez względu na datę, od której świadczenie przysługuje.

Wymaga zastanowienia się, czy przepisy ustawy nowelizującej nie podzieliły emerytów na kolejną grupę. Ubezpieczonym, którym przyznano uprawnienia do świadczenia powszechnego na nowych zasadach do 31 grudnia 2012 r., przy obliczaniu jego wysokości nie dokonano bowiem pomniejszenia podstawy obliczenia o wypłacone emerytury wcześniejsze. Refleksja, która się nasuwa jest jedna. Ostatnie zmiany w prawie z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczące regulacji związanej z ustaleniem prawa do świadczeń emerytalnych są coraz bardziej niekorzystne dla potencjalnego ubezpieczonego.

Wypłata wyższego świadczenia

Ponad wszelką wątpliwość ustawodawca gwarantuje ubezpieczonym wypłatę jednego świadczenia - wyższego lub wybranego przez zainteresowanego. Ma to miejsce w przypadku zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie. Niewątpliwie dotyczy to pobierających wcześniejszą emeryturę, którzy nabywają uprawnienia do nowej emerytury.

Przykład 1

Pani Marta urodzona 11 lipca 1953 r. złożyła wniosek o emeryturę powszechną w październiku 2013 r. Ubezpieczona w okresie poprzedzającym, tj. od 1 czerwca 2012 r. pobierała emeryturę przyznaną w oparciu o art. 88 Karty Nauczyciela.

Prawo do emerytury powszechnej przysługuje pani Marcie na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej poczynając od dnia 11 października 2013 r., tj. po osiągnięciu wieku 60 lat i 3 miesięcy. Od tej daty przysługuje zainteresowanej również prawo do wypłaty tej emerytury.

Podstawa obliczenia emerytury powszechnej zostanie pomniejszona o kwoty pobranych emerytur w okresie od 1 czerwca 2012 r. do 30 września 2013 r.

Przykład 2

Pani Ilona urodzona 16 marca 1953 r. złożyła wniosek o emeryturę powszechną w dniu 18 kwietnia 2013 r. Wcześniej, w dniu 5 kwietnia 2013 r., złożyła wniosek o emeryturę wcześniejszą w oparciu o art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej.

Prawo do emerytury wcześniejszej zostało ustalone od dnia 1 kwietnia 2013 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku oraz po rozwiązaniu stosunku pracy.

Warunek do uzyskania emerytury powszechnej zainteresowana spełniła z dniem 16 kwietnia 2013 r., tj. po osiągnięciu wieku 60 lat i 1 miesiąca. Z tym też dniem nabyła prawo do wypłaty emerytury powszechnej.

Podstawę obliczenia emerytury powszechnej dla pani Ilony należy ustalić za okres do końca marca 2013 r., a więc za okres przypadający przed miesiącem, od którego przysługuje wyplata emerytury.

Kwota emerytury wcześniejszej wypłacona za kwiecień 2013 r. nie pomniejszy więc podstawy obliczenia emerytury powszechnej pani Ilony.

Przykład 3

Pani Marzena urodzona 12 listopada 1952 r. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę powszechną w dniu 14 listopada 2012 r., pobierając wcześniejszą emeryturę od 2007 r.

Prawo do emerytury przewidzianej w art. 24 ustawy emerytalnej ustalone zostało z dniem 12 listopada 2012 r. po osiągnięciu przez panią Marzenę wieku 60 lat.

Ustalając pani Marzenie emeryturę według zreformowanych zasad organ rentowy nie pomniejszył podstawy jej obliczenia o wypłacone wcześniejsze świadczenie emerytalne.

Przykład 4

Pani Brygida urodzona 7 czerwca 1952 r. pobiera wcześniejszą emeryturę od 1 czerwca 2008 r. Z wnioskiem o emeryturę powszechną zainteresowana zamierza wystąpić w czerwcu 2014 r.

Prawo do emerytury powszechnej będzie przysługiwało pani Brygidzie na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej począwszy od dnia 1 czerwca 2014 r. i będzie obliczone w myśl nowych reguł.

Podstawa obliczenia emerytury powszechnej zostanie pomniejszona o kwoty wcześniejszej emerytury pobranej w okresie od 1 czerwca 2008 r. do 31 maja 2014 r.