Praca w szczególnych warunkach a podwyższony wiek emerytalny

Czy podwyższenie wieku emerytalnego ma wpływ na uprawnienia do emerytury osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze?

Podwyższenie wieku emerytalnego nie spowodowało jego wydłużenia dla osób korzystających z prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., które wykonywały pracę zaliczoną do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą nabyć prawo do emerytury, jeżeli niżej wymienione warunki spełniły do dnia 31 grudnia 2008 r., tj.:

osiągnęły wiek emerytalny przewidziany dla określonych grup zawodowych,
udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat (odpowiednio 10 lat) pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ponadto, jeżeli osoby te przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego, dalej OFE zgłaszając wniosek o emeryturę, muszą jednocześnie wnioskować o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Wniosek o przyznanie emerytury może być zgłoszony również po 31 grudnia 2008 r., z tym że najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień osiągnięcia wieku emerytalnego. Zasady przejścia na tę emeryturę zostały określone w art. 46 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej i w chwili obecnej z uprawnień tych może skorzystać już niewielkie grono ubezpieczonych.

Wykaz prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, długość wymaganego stażu pracy dla danej grupy zawodowej oraz wiek wcześniejszego przejścia na emeryturę określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.), dalej rozporządzeniu.

Przykład

Ubezpieczona urodzona 18 grudnia 1953 r. do końca 2008 r. spełniła wszystkie warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej, tj. udowodniła 28-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A oraz nie przystąpiła do OFE.

W sierpniu 2013 r. zgłosiła wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach. ZUS przyznał emeryturę w obniżonym wieku, ponieważ zainteresowana spełniła wszystkie wymagane warunki do końca 2008 r. bez znaczenia jest, że wiek emerytalny osiągnie dopiero 18 kwietnia 2014 r. (60 lat i 4 miesiące).

Dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. posiadających odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienionej w ww. rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. ustawodawca przewidział dodatkową możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. Na podstawie przepisów art. 184 ustawy emerytalnej osoby te mogą skorzystać z wcześniejszego przejścia na emeryturę, jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:

na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadały okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn co najmniej 25 lat, w tym odpowiednio co najmniej 10 lub 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
osiągnęły obniżony wiek emerytalny przewidziany w ww. rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. odpowiedni dla różnych grup zawodowych,
nie przystąpiły do OFE albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Obecnie osoby te dla nabycia prawa do emerytury nie muszą rozwiązywać dotychczasowego stosunku pracy. Jeżeli jednak osoba, której ZUS ustali prawo do emerytury w obniżonym wieku, na mocy art. 184 ustawy emerytalnej, nie rozwiąże dotychczasowego stosunku pracy, to ZUS zawiesi wypłatę świadczenia. Zgodnie bowiem z art. 103a ustawy emerytalnej prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Przykład

Mężczyzna urodzony w połowie października 1953 r. legitymuje się 35-letnim stażem pracy, a ponadto udowodnił 5 lat okresów nieskładkowych. Jest członkiem OFE.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił on 21 lat pracy, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. oraz 5 lat okresów nieskładkowych.

W październiku 2013 r. po osiągnięciu wieku 60 lat zamierza złożyć wniosek o ustalenie emerytury w obniżonym wieku ze względu na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

ZUS przyzna mężczyźnie emeryturę w obniżonym wieku (pod warunkiem, że złoży również wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa), ponieważ osiągnie wiek 60 lat i na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 26-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A.

Zakładając, że mężczyzna rozwiąże dotychczasowy stosunek pracy z dniem 30 listopada 2013 r., to ZUS podejmie wypłatę emerytury od 1 grudnia 2013 r.

Ważne: Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Osoby wykonujące pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r., które nie nabyły prawa do emerytury w obniżonym wieku na podstawie ww. przepisów mogą się ubiegać o emeryturę pomostową. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237, poz. 1656 z późn. zm.), dalej ustawy pomostowej prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,

4) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej,

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej,

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Dla niektórych grup zawodowych wiek emerytalny oraz okres pracy "szczególnej" podane powyżej w pkt 2 i 3 są niższe i zostały określone w art. 5-11 ustawy pomostowej.

Zwracamy uwagę! Ustawa pomostowa dopuściła odstępstwa od przesłanki wymienionej w art. 4 pkt 6 tej ustawy, czyli wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy. Prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jeżeli osoba ta:

spełnia warunki określone wyżej w pkt 1-5 i 7,
w dniu wejścia w życie ustawy pomostowej, czyli 1 stycznia 2009 r., miała wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (art. 49 ustawy pomostowej).

Jeśli więc dana osoba posiada wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w ustawie pomostowej, to pomimo że po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy "szczególnej" może ubiegać się o emeryturę pomostową. Oczywiście zakładając, że spełnia pozostałe warunki.