Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 10 (340) z dnia 10.05.2013

Ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Zatrudniamy pracownika urodzonego w 1953 r., który do końca 1998 r. przepracował 25 lat w szczególnych warunkach. Czy pracownik może zgłosić wniosek o przyznanie prawa do emerytury z tego tytułu i nadal pracować? W jaki sposób zostanie obliczona emerytura? Czy będzie mógł pobierać to świadczenie po przejściu na emeryturę po ukończeniu wieku emerytalnego?

Osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r., która wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze może przejść na emeryturę w obniżonym wieku, jeżeli:

• na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodni okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz udokumentuje odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku,
   
• nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego (dalej OFE) albo złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa, za pośrednictwem ZUS.

Tak wynika z art. 184 ustawy emerytalnej.

Oznacza to, że osobie kontynuującej w ramach stosunku pracy zatrudnienie u pracodawcy, na rzecz którego wykonywała je bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury ZUS ustali prawo do tego świadczenia. Przy czym jego wypłatę zawiesi na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej. Wypłatę tej emerytury ZUS podejmie dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy.

Prawo do emerytury powstaje z dniem osiągnięcia obniżonego wieku jaki gwarantowały przepisy dotychczasowe, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.) zależnie od rodzaju wykonywanej pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jeżeli natomiast wniosek o emeryturę zostanie zgłoszony w miesiącach następujących po miesiącu osiągnięcia tego wieku, prawo do emerytury jest ustalane od pierwszego dnia miesiąca, w którym został złożony ten wniosek.

Wysokość emerytury określonej w art. 184 ustawy emerytalnej ustalana jest jako wynik podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Tak stanowi art. 26 ustawy emerytalnej.

Podstawą obliczenia emerytury jest kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Jeżeli członek OFE ubiegający się o tę emeryturę złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa, kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22. Wskaźnik ten stanowi stosunek pełnej składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w ZUS. Przy ustalaniu podstawy obliczenia przeliczeniu podlega również kapitał początkowy poprzez doliczenie do okresów składkowych różnicy między wiekiem emerytalnym a wiekiem, od którego ustalono prawo do emerytury. Doliczenie tego okresu nie powoduje ponownego ustalenia okresów nieskładkowych.

Średnie dalsze trwanie życia ustala się na podstawie tablic ogłaszanych corocznie przez Prezesa GUS. Stanowią one podstawę do obliczenia emerytur ustalanych na wnioski zgłaszane od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Oznacza to, że część emerytury obliczana jest według starych zasad, a część według nowych. Proporcja udziału poszczególnych wyliczeń zależy od roku, w którym ubezpieczony osiągnie wiek uprawniający do emerytury określonej w art. 184 ustawy emerytalnej i nie jest uzależniona od roku złożenia wniosku o tę emeryturę. Zatem nie ma znaczenia, w którym roku osoba spełniająca warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej zgłosi wniosek o jej przyznanie. Do ustalenia jej wysokości, czyli proporcji starej i nowej emerytury, będzie miał znaczenie tylko rok ukończenia wieku uprawniającego do tej emerytury. Przykładowo, jeśli mężczyzna spełni warunki do ustalenia emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej w 2012 r., a wniosek o to świadczenie złożył w 2013 r., to emerytura ustalona w sposób mieszany wynosi 35% - według starych zasad i 65% - według nowych zasad, mimo że w 2013 r. proporcje te wynoszą już 20% i 80%.

Jednak emerytura w mieszanej wysokości może być obliczona tylko osobom, które:

• nie są członkami OFE albo złożą wniosek o przekazanie zgromadzonych środków na dochody budżetu państwa,
   
• nie pobierały, choćby za 1 miesiąc, wcześniejszej emerytury obliczonej na dotychczasowych zasadach.

Osobom, które pobierały wcześniejszą emeryturę określoną w art. 184 ustawy emerytalnej i po osiągnięciu wieku emerytalnego zgłoszą wniosek o przyznanie emerytury ze względu na wiek, wyliczenie kolejnej emerytury nastąpi na nowych zasadach. Jednak należy zaznaczyć, że jeśli wysokość tego wyliczenia będzie mniej korzystna, to ZUS nadal będzie wypłacał emeryturę w dotychczasowej wysokości. Należy też pamiętać, że podstawa obliczenia kolejnej emerytury pomniejszona zostanie o kwotę pobranych emerytur (art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej).