Wpływ reformy emerytalnej na prawo do renty inwalidzkiej

Z dniem 1 stycznia 2013 r. rozpocznie się reforma emerytalna, polegająca przede wszystkim na wydłużeniu powszechnego wieku emerytalnego, który docelowo zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn wynosić ma 67 lat. Zmiany te nie pozostaną bez wpływu na uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy. Odczują je m.in. świadczeniobiorcy osiągający dodatkowe przychody.

Niezdolność do pracy

Z prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy mogą korzystać ubezpieczeni, którzy całkowicie lub częściowo utracili zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokują odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Kwestię tę reguluje art. 12 i 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Niezdolność do pracy, co do zasady, orzekana jest przez lekarza orzecznika lub - w II instancji - komisję lekarską ZUS na okres nie dłuższy niż 5 lat. Chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego obecnie odpowiednio 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

Z dniem 1 stycznia 2013 r., za sprawą ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw, zwanej dalej ustawą nowelizującą, nastąpi stopniowe wydłużanie powszechnego wieku emerytalnego. W konsekwencji niezdolność do pracy orzekana będzie na odpowiednio dłuższy okres, do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b znowelizowanej ustawy emerytalnej (np. do osiągnięcia wieku 62 lat i 3 miesięcy).

Kalkulator wieku emerytalnego znajduje się na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl.

Zachowanie uprawnień

Część świadczeniobiorców ma jednak ustalone prawo do renty do ukończenia aktualnego wieku emerytalnego (obowiązującego do 31 grudnia 2012 r.). Nie oznacza to jednak, że po osiągnięciu odpowiednio 60 lub 65 lat ponownie będą musieli ubiegać się o uprawnienia do renty na dalszy okres, brakujący do ukończenia nowego - odpowiedniego dla danego świadczeniobiorcy powszechnego wieku emerytalnego. W świetle bowiem art. 17 ustawy nowelizującej, osoby, które w dniu 1 stycznia 2013 r. decyzją organu rentowego będą miały ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, zachowają te uprawnienia do dnia osiągnięcia właściwego dla nich "nowego" wieku emerytalnego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy prawo do świadczenia ustanie lub wygaśnie przed tym dniem.

Później na emeryturę

Osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, która podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, po osiągnięciu wieku uprawniającego do powszechnej emerytury nabywa do niej prawo z urzędu, a więc bez konieczności występowania z wnioskiem w tej sprawie. Emerytura przyznawana jest od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty była wstrzymana - od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.

Wydłużenie powszechnego wieku emerytalnego skutkować zatem będzie odsunięciem w czasie momentu przejścia rencisty na emeryturę.

Ograniczenie zarobków

Konsekwencją późniejszego przejścia na emeryturę będzie natomiast dłuższy okres ograniczenia w osiąganiu dodatkowych przychodów.

Przypomnijmy, iż osoby uprawnione do renty zarówno z tytułu częściowej, jak i całkowitej niezdolności do pracy, mogą podjąć działalność zarobkową, aczkolwiek z pewnym ograniczeniem. Jeżeli bowiem osiągane przychody przekroczą 70% lub 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, należne świadczenie ulega odpowiednio stosownemu zmniejszeniu lub zawieszeniu. Kwestię tę reguluje art. 103 ustawy emerytalnej, który jednocześnie przewiduje pewne odstępstwo od tej zasady. W świetle aktualnie obowiązujących przepisów ustalone limity przychodów nie obowiązują emerytów, którzy ukończyli odpowiednio 60 lub 65 lat. Po nowym roku z tego ograniczenia będą zwolnieni emeryci, którzy ukończą odpowiedni dla nich (wydłużony) powszechny wiek emerytalny. Oznacza to, że docelowo z ograniczenia w osiąganiu przychodów będą zwolnieni dopiero 67-latkowie. Chyba że wcześniej skorzystają z uprawnień do emerytury częściowej.

Staż hipotetyczny

Przy ustalaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy, oprócz okresów składkowych i nieskładkowych uwzględnianych w wysokości świadczenia odpowiednio po 1,3% i 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy taki rok, dolicza się również po 0,7% tej podstawy za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Obecnie brane są pod uwagę okresy przypadające od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat. W wyniku reformy okres ten zostanie wydłużony do dnia, w którym rencista ukończyłby wydłużony, określony dla kobiet wiek emerytalny, aż do docelowych 67 lat.

Przykład

Pani Magdalena jest uprawniona do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Ponieważ urodziła się w czerwcu 1953 r., obejmie ją reforma emerytalna. W jej wyniku obowiązujący panią Magdalenę powszechny wiek emerytalny zostanie wydłużony do 60 lat i 2 miesięcy. Mimo że decyzją organu rentowego świadczenie zostało jej przyznane do dnia ukończenia 60. roku życia, zachowa te uprawnienia do dnia osiągnięcia 60 lat i 2 miesięcy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)

Ustawa z dnia 11.05.2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 637)