Utrata prawa do wybranej formy opodatkowania

Wybrana przez podatnika kontynuującego działalność gospodarczą forma opodatkowania na dany rok podatkowy jest dla niego wiążąca przez cały ten rok. Czasami jednak w związku z zaistnieniem pewnych zdarzeń może nastąpić utrata prawa do danej formy opodatkowania. Dotyczy to opodatkowania w formie podatku liniowego, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub karty podatkowej. Nie można natomiast utracić prawa do opodatkowania według skali podatkowej.

Skala podatkowa

Według skali podatkowej może rozliczać się każdy podatnik (osoba fizyczna) osiągający dochody z działalności gospodarczej. Biorąc pod uwagę fakt, że przy tej formie opodatkowania ustawodawca nie wprowadził dodatkowych warunków, których spełnienie pozwala na jej zastosowanie, nie istnieją też okoliczności powodujące utratę prawa do opodatkowania według skali podatkowej.

Prawa do opodatkowania według skali podatkowej nie można utracić.

Podatek liniowy

Okoliczności, w jakich liniowiec traci prawo do korzystania z opodatkowania podatkiem liniowym, wskazane są w art. 9a ust. 3 ustawy o pdof. Z przepisu tego wynika, że podatnik traci w roku podatkowym prawo do podatku liniowego, jeżeli uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niebedącej osobą prawną przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Usługi te muszą jednak odpowiadać czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.

Utrata prawa do podatku liniowego powoduje, że podatnik obowiązany jest ponownie ustalić zaliczki na podatek dochodowy od dochodu osiągniętego od początku roku, stosując skalę podatkową i wpłacić je na rachunek urzędu skarbowego. W razie powstania zaległości podatkowej z tytułu tych zaliczek powinien także zapłacić odsetki za zwłokę.

Ryczałt ewidencjonowany

Utrata prawa do ryczałtu ewidencjonowanego następuje, jeżeli u przedsiębiorcy korzystającego z tej formy wystąpiły okoliczności wskazane w art. 8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, tj. gdy podatnik osiągnął przychód z tytułu:

prowadzenia apteki, lombardu lub działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnych zawodów innych niż wymienione w art. 4 ust. 1 pkt 11 ustawy,
świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy,
działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych.

Podatnik po utracie prawa do ryczałtu ewidencjonowanego powinien opodatkować swoje dochody przy zastosowaniu skali podatkowej. Za podstawę do określenia podatku dochodowego należy przyjąć dochód osiągnięty po utracie warunków do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (art. 22 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Od dnia, w którym nastąpiła utrata prawa do ryczałtu, podatnik powinien też zaprowadzić właściwe księgi, tj. księgi rachunkowe lub podatkową księgę przychodów i rozchodów (chyba że jest zwolniony z tego obowiązku).

Oznacza to, że za dany rok podatkowy podatnik obowiązany będzie złożyć dwa zeznania podatkowe, tj. PIT-28, w którym wykaże przychody opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych oraz PIT-36, w którym wykaże dochody opodatkowane według skali podatkowej.

Karta podatkowa

Podatnik traci prawo do opodatkowania w formie karty podatkowej, gdy naruszone zostaną warunki wymienione w art. 25 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

O zmianach, jakie zaszły w stosunku do stanu faktycznego podanego w złożonym wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej, powodujących utratę warunków do opodatkowania w tej formie, podatnik obowiązany jest zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienie to powinno być złożone w formie pisemnej w terminie siedmiu dni od powstania okoliczności powodujących utratę warunków do opodatkowania kartą podatkową (art. 36 ust. 1 pkt 1 lit. a) i ust. 7 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Podatnik po utracie prawa do karty podatkowej może wybrać opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (o ile spełnia warunki do stosowania tej formy opodatkowania) lub według skali podatkowej. Począwszy od dnia utraty prawa do karty podatkowej powinien też - w zależności od wybranej formy opodatkowania - zaprowadzić ewidencję przychodów albo właściwe księgi, tj. księgi rachunkowe lub podatkową księgę przychodów i rozchodów (chyba że jest zwolniony z tego obowiązku).

Jeżeli po utracie warunków do stosowania karty podatkowej podatnik będzie opłacać podatek dochodowy według skali podatkowej, za podstawę ustalenia podatku za ten okres należy przyjąć dochód osiągnięty od dnia utraty warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej (art. 39 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Przykład

Podatnik w 2014 r. pracuje na umowę o pracę jako pracownik budowlany i jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której świadczy usługi budowlane. Działalność ta jest opodatkowana podatkiem liniowym.

Podatnik 6 maja 2014 r. wykonał usługę budowlaną na rzecz swojego pracodawcy, co spowodowało, że z tym dniem utracił prawo do opodatkowania podatkiem liniowym.

Wobec tego od dochodu za miesiące od stycznia do kwietnia 2014 r. ponownie obliczył zaliczki na podatek, stosując tym razem skalę podatkową. Także za maj, czyli miesiąc, w którym nastąpiła utrata prawa do opodatkowania podatkiem liniowym (oraz za pozostałe miesiące 2014 r.), podatnik ustali zaliczkę na podatek według skali podatkowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

Ustawa z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym… (Dz. U. nr 144, poz. 930 ze zm.)