Podatek niani: zaliczka czy dopiero zeznanie?

Niania zatrudniana na podstawie umowy uaktywniającej, podatek od dochodów z tego tytułu rozlicza samodzielnie. W trakcie roku może opłacać go zaliczkowo, ale nie musi.

Zasady opłacania zaliczek

Jeżeli niania zdecyduje, że będzie opłacać zaliczki, wówczas powinna tego dokonywać na zasadach określonych w art. 44 ust. 1c-1f ustawy o pdof. Wynika z nich, że gdy w trakcie roku niania już raz wpłaci zaliczkę, zobowiązana jest kontynuować wpłaty w następnych miesiącach do końca danego roku podatkowego. Za miesiące od stycznia do listopada niania wpłaca je w terminie do dnia 20. miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskała dochód, natomiast zaliczkę za grudzień - w terminie złożenia zeznania.

Przy obliczaniu zaliczki zasadniczo niania powinna zastosować najniższą 18% stawkę podatku. Nie ma jednak przeciwwskazań do zastosowania stawki wyższej, czyli 32% (co może być opłacalne, gdy równocześnie uzyskuje ona inne dochody opodatkowane według skali, np. z najmu czy zlecenia i wszystko wskazuje na to, że ich suma za dany rok przekroczy próg podatkowy). Obliczoną zaliczkę zmniejsza się następnie o kwotę składki zdrowotnej, zapłaconej w danym miesiącu ze środków podatnika, do wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru.

U niani zatrudnionej na podstawie umowy uaktywniającej dochód podlegający opodatkowaniu, na potrzeby obliczania zaliczek na podatek, stanowi przychód pomniejszony jedynie o koszty jego uzyskania określone w art. 22 ust. 9 pkt 6 ustawy o pdof, bez pomniejszania go o zapłacone w danym miesiącu składki społeczne.

Natomiast same koszty stosowane przy wyliczaniu zaliczki na podatek wynoszą 20% uzyskanego przychodu, z tym że oblicza się je od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika lub opłacone przez podatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, wskazane w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b) ustawy o pdof, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

Składki ubezpieczeniowe

Za nianię, która została zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej, ZUS opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne pod warunkiem, że jej wynagrodzenie nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (obecnie 1.500 zł). Natomiast gdy jest ono wyższe, od nadwyżki ponad tę kwotę składki ubezpieczeniowe są współfinansowane przez nianię i rodzica.

Niania może przystąpić również dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego - jednak w takim przypadku to ona finansuje tę składkę w całości z własnych środków, a rodzic odprowadza ją do ZUS.

Rozliczenie roczne

Niezależnie od tego, czy niania będzie płacić zaliczki, zobowiązana jest rozliczyć omawiane dochody w rocznym zeznaniu składanym w terminie do końca kwietnia następnego roku. Zazwyczaj podatek z rocznego zeznania będzie się różnił od sumy ewentualnych zaliczek opłaconych przez nianię w trakcie roku (przykład).

Przede wszystkim wynika to z tego, że w zeznaniu niania będzie mogła odliczyć od dochodu składki na ubezpieczenia społeczne, które były potrącane z jej środków (jeżeli jej pensja nie przekraczała minimalnego wynagrodzenia, będzie to ewentualnie składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe). Jeśli niania udowodni, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż wynikające z normy procentowej stosowanej na etapie ustalania zaliczki na podatek, to w zeznaniu przyjmie je w wysokości faktycznie poniesionej, co również spowoduje obniżenie podstawy opodatkowania.

Ponadto na wysokość podatku należnego z zeznania niani będzie miało wpływ ewentualne uzyskiwanie innych dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, wybrany sposób rozliczenia (indywidualnie, z małżonkiem, jako samotny rodzic) oraz korzystanie z ulg podatkowych (np. odsetkowa, internetowa, na dzieci).

Jak widać podjęcie przez nianię decyzji w kwestii sposobu opłacania podatku dochodowego nie jest proste. Analiza wszystkich omówionych czynników powinna ją zoptymalizować.

Przykład

Niania, nieosiągająca innych dochodów, na podstawie umowy uaktywniającej od stycznia 2012 r. opiekuje się 2-letnim dzieckiem. Jej wynagrodzenie wynosi 1.300 zł miesięcznie i jest wypłacane ostatniego dnia roboczego każdego miesiąca. Niania przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

wariant I

Niania w 2012 r. opłaci 11 miesięcznych zaliczek na podatek w łącznej kwocie 2.068 zł, obliczonych w następujący sposób:

-	przychód:	1.300 zł,
-	składka na ubezpieczenie chorobowe: (1.300 zł × 2,45%)	31,85 zł,
-	koszty uzyskania przychodów: (1.300 zł - 31,85 zł) × 20%	253,63 zł,
-	podstawa obliczenia podatku (po zaokrągleniu) (1.300 zł - 253,63 zł)	1.046 zł,
-	zaliczka na podatek (po zaokrągleniu) (1.046 zł × 18%)	188 zł.

wariant II

Otrzymane wynagrodzenie niania rozliczy dopiero w zeznaniu rocznym. Zakładając, że faktyczne koszty będą wyższe od zryczałtowanych i wyniosą za cały rok 4.200 zł (koszty dojazdów), należny podatek z indywidualnie składanego zeznania za 2012 r. będzie wyznaczać kwota 1.983 zł wyliczona w następujący sposób:

-	przychód (1.300 × 12)	15.600 zł,
-	koszty faktyczne	4.200 zł,
-	dochód	11.400 zł,
-	składki ZUS odliczane od dochodu (31,85 zł × 12)	382, 20 zł,
-	podstawa obliczenia podatku (po zaokrągleniu) (11.400 zł - 382,20 zł)	11.018 zł,
-	podatek należny (po zaokrągleniu) (11.018 zł × 18%)	1.983 zł.