Gazeta Podatkowa nr 62 (999) z dnia 5.08.2013

Jak płacić podatki, aby uniknąć odsetek za zwłokę?

Podatek niezapłacony w terminie płatności stanowi zaległość podatkową, od której naliczane są odsetki za zwłokę. Niekiedy w przypadku zapłaty podatku po terminie odsetki będą mniejsze bądź w ogóle nie wystąpią. Oszczędności z tego tytułu są możliwe po spełnieniu określonych warunków.

Skutki zwłoki w spłacie

W praktyce niejednokrotnie zdarza się, iż podatnik w określonym terminie płatności nie ma środków na zapłatę podatku i podatek reguluje z opóźnieniem. Wówczas podatnik wpłacając zaległość podatkową musi pamiętać o doliczeniu odsetek za zwłokę. Obowiązek ten spoczywa także na płatniku, inkasencie, następcy prawnym lub osobie trzeciej odpowiadającej za cudze długi podatkowe. Odsetki należy ustalić według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. z 2005 r. nr 165, poz. 1373 ze zm.).

W celu obliczenia należnych odsetek, trzeba najpierw przemnożyć kwotę zaległości podatkowej przez okres zwłoki i obowiązującą w tym czasie stawkę odsetek, a następnie wynik podzielić przez 365. Uzyskaną wartość zaokrągla się do pełnych złotych. Końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a wynoszące 50 groszy i więcej podwyższa do pełnych złotych. Trzeba jednocześnie pamiętać, że jeżeli dług istniał w okresach, w których obowiązywały różne stawki odsetek za zwłokę, odsetki nalicza się odrębnie za każdy z nich. Zaokrągleniu podlega natomiast suma kwot za poszczególne okresy.

Kalkulator odsetkowy dostępny jest na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.kalkulatory.gofin.pl.

W przypadku gdy podatnik nie uiści należnych odsetek lub zaniży ich kwotę, dokonana przez niego wpłata zostanie rozliczona w sposób określony w art. 55 § 2 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy zaliczy otrzymane pieniądze proporcjonalnie na poczet zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę. Zarachowanie następuje w takim stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek. Podatnik nadal więc ma dług wobec fiskusa. Tylko uiszczenie kwoty odpowiadającej sumie zaległości podatkowej i przypadających do dnia zapłaty odsetek za zwłokę powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

Obniżone odsetki

Obowiązują dwie stawki odsetek od zaległości podatkowych: podstawowa i obniżona. Stawka podstawowa jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2% - z tym że nie może być niższa niż 8%. Stawka obniżona to 75% stawki podstawowej.

Zastosowanie obniżonych odsetek uzależnione jest od spełnienia warunków określonych w art. 56 § 1a i § 1b Ordynacji podatkowej. Mianowicie nalicza się je w przypadku wpłaty zaległości podatkowej ujawnionej w wyniku korekty deklaracji. Przy czym całą zaległość trzeba uregulować w ciągu 7 dni od dnia złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn jej dokonania. Istotne jest przy tym to, że naniesienie poprawek nie może być efektem inicjatywy urzędników skarbowych. Z preferencji nie można skorzystać w przypadku dokonania korekty na skutek czynności sprawdzających. Nie obejmują one także korekty złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej przez urząd skarbowy lub postępowania kontrolnego przez urząd kontroli skarbowej, a gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu weryfikacji.

Zbyt niska kwota odsetek

W drodze wyjątku nie wpłaca się odsetek, których kwota nie przekracza trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez Pocztę Polską S.A. za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej. Wynika to z art. 54 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej. Obecnie trzykrotność tej opłaty wynosi 6,60 zł.

Odsetki ustala się przy każdorazowej wpłacie. Jeżeli są wyższe od wspominanego limitu, pobiera się je, a jeżeli niższe - odstępuje od ich naliczania. Zasada ta obowiązuje bez względu na to, jaką stawkę zastosowano do wyliczenia odsetek: podstawową czy obniżoną.

Unikanie odsetek

Posiadając wiedzę dotyczącą sposobu naliczania odsetek, a także ich wysokości, w wielu przypadkach można sobie pozwolić na niezapłacenie podatku w terminie ustawowym bez jakichkolwiek konsekwencji (patrz przykład). Mało tego dzięki takiemu wybiegowi można dłużej dysponować posiadaną gotówką. Im mniejsza kwota podatku tym dłuższy może być okres, w którym mimo braku wpłaty nie wystąpią odsetki do zapłaty.

Skutki uporczywych opóźnień

Decydując się na zwłokę w spłacie trzeba mieć na uwadze, że organy podatkowe dysponują narzędziami, które po upływie ustawowego terminu płatności pozwalają na wyegzekwowanie zaległości. W momencie gdy zaległość wynika np. z deklaracji VAT-7, która zawiera stosowne pouczenie, że stanowi ona podstawę wystawienia tytułu wykonawczego (taką informację zawierają także rozliczenia roczne PIT), po wystawieniu pisemnego upomnienia, może dojść do wszczęcia egzekucji, która ma na celu wyegzekwowanie zaległości. Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia.

W praktyce zwłoka w zapłacie podatku może okazać się niekorzystna, pomimo możliwości uniknięcia odsetek. Wobec podatnika, który zwleka z wpłatą podatku może zostać wszczęta egzekucja administracyjna. W konsekwencji zaległość zostanie ściągnięta w trybie egzekucyjnym. Ponadto w jej wyniku pojawią się koszty upomnienia, a także koszty postępowania egzekucyjnego.

Z wpłatą podatku nie warto zwlekać z jeszcze jednego powodu, mianowicie, aby nie zostać posądzonym o notoryczne rozliczanie się z fiskusem po czasie. Taki zarzut może bowiem spowodować konsekwencje z art. 57 § 1 Kodeksu karnego skarbowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 186). Jak wynika z tego przepisu, podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, popełnia wykroczenie skarbowe. Wprawdzie przepisy Kodeksu karnego skarbowego nie precyzują, co należy rozumieć przez pojęcie "uporczywy", jednak za uporczywe niepłacenie podatków w terminie uznaje się wielokrotne, powtarzające się nieuiszczanie podatku w terminie albo długotrwałe, nawet jednorazowe, opóźnienie w jego regulowaniu.

Za tego rodzaju czyn grozi grzywna, która może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Przy obecnie obowiązującym minimalnym wynagrodzeniu w wysokości 1.600 zł daje to przedział od 160 zł do 32.000 zł. W praktyce przypadki popełnienia wykroczenia skarbowego rozpatrywane są w postępowaniu mandatowym i kończą się wystawieniem sprawcy mandatu karnego. Taki sposób załatwienia sprawy jest możliwy, gdy osoba sprawcy jest znana, okoliczności popełnienia przez nią wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości i nie ma potrzeby wymierzenia surowszej grzywny niż podwójna wysokość minimalnego wynagrodzenia, tj. 3.200 zł. W konkretnym przypadku wysokość grzywny zależy od stosunków majątkowych i rodzinnych sprawcy. Pod uwagę brane są również jego dochody i możliwości zarobkowania.

Uregulowanie zaległego podatku, powiększonego o należne odsetki za zwłokę, zazwyczaj wystarcza, aby urząd skarbowy nie wyciągał wobec podatnika konsekwencji karnych skarbowych. Podatnik, który mimo wszystko chciałby im zapobiec, może skorzystać z tzw. "czynnego żalu". Gwarantuje on bezkarność temu, kto sam powiadomi organ ścigania o popełnionym wykroczeniu skarbowym. Wynika to z art. 16 K.k.s. Zgodnie z tym przepisem nie podlega bowiem karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Aby skorzystać z dobrodziejstwa instytucji "czynnego żalu", podatnik musi zawiadomić urząd skarbowy, że dopuścił się czynu zabronionego, i ujawnić istotne okoliczności jego popełnienia. Ponadto trzeba uiścić całą wymagalną należność publiczno-prawną, uszczuploną w wyniku dokonania tego czynu.

Należy jednak pamiętać, że aby "czynny żal" był skuteczny trzeba go złożyć zanim urzędnicy sami dowiedzą się o całej sprawie. Bezskuteczny jest bowiem "czynny żal" złożony w czasie, gdy fiskus miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przez podatnika wykroczenia skarbowego. Tak samo kończy się złożenie zawiadomienia po rozpoczęciu czynności sprawdzających czy kontroli zmierzających do ujawnienia wykroczenia skarbowego - chyba że te działania nie dostarczyły podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn.

Przypadki, w których nie nalicza się odsetek za zwłokę za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych za okres od dnia następnego po upływie 14-dniowego terminu na przekazanie odwołania przez organ I instancji organowi odwoławczemu do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy za okres od dnia następnego po upływie terminu wydania decyzji przez organ odwoławczy, do dnia doręczenia decyzji, jeżeli nie została ona wydana w terminie (na wydanie decyzji organ odwoławczy ma 2 miesiące od dnia otrzymania odwołania, a w przypadku spraw, w których przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o jej przeprowadzenie - 3 miesiące) w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu - od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania jeżeli wysokość odsetek nie przekracza trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez Pocztę Polską S.A. za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej (obecnie 6,60 zł) za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu I instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania za okres od dnia następnego po upływie dwóch lat od dnia złożenia deklaracji, od zaległości związanych z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami, jeżeli w tym okresie nie zostały one ujawnione przez organ podatkowy

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)